Ένας κάποιος τρόπος αντίστασης στη δύσκολη καθημερινότητα που επιβάλλει η πανδημία είναι να κρατήσουμε κάποιες συνήθειες και παραδόσεις της κανονικής ζωής μας ζωντανές. Γι’ αυτό και σχεδόν στεναχωρήθηκα που η επικαιρότητα με έκανε φέτος να ξεχάσω την επέτειο του θανάτου του Φρίντριχ Χάγιεκ.
Πολύ περισσότερο μάλιστα, καθώς από την σκέψη του σπουδαίου αυτού νομπελίστα οικονομολόγου και πολιτικού φιλοσόφου μπορούμε να εξαγάγουμε πολύτιμα διδάγματα και για τη διαχείριση της τρέχουσας κρίσης.
Πρώτα απ’ όλα, από το πιο διάσημο βιβλίο του, τον Δρόμο Προς Τη Δουλεία που κυκλοφόρησε στα ελληνικά από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος το 2013. Εκεί ο Χάγιεκ μιλά για τις συνέπειες της διαχείρισης μιας διαφορετικού τύπου κρίσης, του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Εν καιρώ πολέμου, λέει ο Χάγιεκ, είναι ίσως φυσιολογικό ολόκληρη η κοινωνία να θέτει ως ύψιστο στόχο την πολεμική προσπάθεια, και αντιστοίχως να οργανώνει τη δράση της.
Αυτή όμως η συνθήκη της μίας και μόνης ιεράρχησης, του “νυν υπέρ πάντων ο αγών” δεν αρμόζει σε ειρηνικές περιόδους, όταν η έκτακτη ανάγκη έχει πλέον παρέλθει. Όσοι θελήσουν να διατηρήσουν την πολεμική οργάνωση της κοινωνίας και στις κανονικές συνθήκες, επιδιώκοντας την πολεμική αποτελεσματικότητα και εν καιρώ ειρήνης, αναγκαστικά θα δουν τα όνειρά τους να συντρίβονται, έχοντας συντρίψει οι ίδιοι στην πορεία με τα ολοκληρωτικά τους σχήματα τις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων.
Κι αυτό, γιατί εντέλει η δύναμη της κοινωνίας των ανθρώπων, όπως τονίζει στο μνημειώδους σημασίας άρθρο του The Use of Knowledge in Society του 1945 είναι η αποκεντρωμένη χρήση της γνώσης, ο ανταγωνισμός των διαφορετικών σκοπών, η ταυτόχρονη και αρμονική επιδίωξη διαφορετικών επιμέρους στοχεύσεων.
Απέναντι σε όσους υποστηρίζουν τη χειραγώγηση των κοινωνιών και των οικονομιών και σε κανονικές συνθήκες, ο Χάγιεκ στο Σύνταγμα της Ελευθερίας το 1960 υπογραμμίζει ότι ο λόγος που χρειαζόμαστε την ελευθερία, και δη των άλλων περισσότερο κι από τη δική μας, είναι γιατί ακριβώς δεν ξέρουμε πώς θα τη χρησιμοποιήσουν οι συνάνθρωποί μας για να δώσουν λύσεις σε προβλήματα που μπορεί καν να μην αντιλαμβανόμαστε την εκάστοτε χρονική στιγμή.
Θέλετε παράδειγμα που να αφορά και την οιονεί πολεμική συνθήκη της αντιμετώπισης της πανδημίας; Ο αποκεντρωμένος συντονισμός της ιατρικής έρευνας για την ανακάλυψη των φαρμάκων που θα μας επιτρέψουν να αφήσουμε πίσω μας αυτόν τον εφιάλτη.
Ας συντονίσουμε λοιπόν δυνάμεις και γνώσεις για τελειώνουμε όσο γίνεται γρηγορότερα και πιο ανώδυνα με τον κορονοϊό, και ας ξαναπιάσουμε άθικτο το νήμα της ελευθερίας, της απαραίτητης συνθήκης για την πρόοδο και την ευημερία των ανθρώπων και των κοινωνιών. Όπως ακριβώς θα ήθελε και ο Χάγιεκ.
