Η λειτουργία κέντρων υποδοχής παράτυπων μεταναστών στην Αλβανία, μια απόφαση που έλαβε η κυβέρνηση της ακροδεξιάς Ιταλίδας πρωθυπουργού Μελόνι, εντάσσεται στην πολιτική της με στόχο την ανάσχεση της παράτυπης μετανάστευσης η οποία έχει προκαλέσει αντιδράσεις, αλλά και το ενδιαφέρον κάποιων ευρωπαϊκών χωρών.
Η Μελόνι, επικεφαλής του ακροδεξιού κόμματος Αδέλφια της Ιταλίας, κέρδισε στις βουλευτικές εκλογές του 2022 υποσχόμενη να σταματήσει τις αφίξεις χιλιάδων παράτυπων μεταναστών που φτάνουν κάθε χρόνο στις ιταλικές ακτές από τη βόρεια Αφρική.
Oι πρώτοι παράτυποι μετανάστες που συνελήφθησαν στα ιταλικά ύδατα έφτασαν την Τετάρτη στην Αλβανία. Αυτή η μεταφορά εκτός συνόρων της διαδικασίας για την παροχή ασύλου, που εφαρμόζεται πρώτη φορά στην Ευρώπη, κατέστη δυνατή μετά την υπογραφή τον Νοέμβριο του 2023 μιας αμφιλεγόμενης συμφωνίας μεταξύ της κυβέρνησης της Μελόνι και του Αλβανού πρωθυπουργού Έντι Ράμα.
Η συμφωνία αφορά αποκλειστικά ενήλικες άνδρες που συνελήφθησαν από το ιταλικό Πολεμικό Ναυτικό ή το λιμενικό στην ιταλική ζώνη έρευνας και διάσωσης στα διεθνή ύδατα. Βάσει αυτής οι μετανάστες υποβάλλουν στα κέντρα υποδοχής στην Αλβανία το αίτημά τους για παροχή ασύλου. Αν αυτό γίνει δεκτό, μπορούν να εισέλθουν στην Ιταλία, σε διαφορετική περίπτωση στέλνονται πίσω στις χώρες καταγωγής τους.
Κάποιοι Ευρωπαίοι ηγέτες παρακολουθούν στενά τη συμφωνία Ιταλίας - Αλβανίας, κυρίως η Γαλλία και η Γερμανία.
Η μεταφορά μεταναστών προς τρίτες χώρες, όπως το έκανε η Ιταλία με την Αλβανία, δεν είναι εφικτό να εφαρμοστεί στη Γαλλία, για «νομικούς και θεσμικούς λόγους» ανέφερε ο πρωθυπουργός της χώρας Μισέλ Μπαρνιέ. «Δεν πιστεύω ότι αυτή η ιδέα είναι εφικτή στη Γαλλία», τόνισε ο Μπαρνιέ. Αλλά «θα συνεργαστούμε ακόμη περισσότερο με τις χώρες διαμετακόμισης ή με τις χώρες αναχώρησης (των μεταναστών). Αυτό κάνει εξάλλου η Ιταλία, με τη στήριξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με τη Λιβύη ή με την Τυνησία και εμείς θα συνεργαστούμε με αυτές τις χώρες», πρόσθεσε.
Ο κυβερνητικός συνασπισμός στη Ρώμη, στον οποίο συμμετέχει το αντιμεταναστευτικό κόμμα «Λέγκα» του Ματέο Σαλβίνι, έχει πάρει και άλλα μέτρα κατά της παράτυπης μετανάστευσης.
Η Μελόνι μετά την εκλογή της πήρε πίσω την προεκλογική της υπόσχεση να επιβάλει ναυτικό μπλόκο γύρω από την Ιταλία, ένα μέτρο που κρίθηκε παράνομο και μη πρακτικό από τους ειδικούς.
Προτίμησε να επικεντρωθεί στους διακινητές που οργανώνουν τις αναχωρήσεις των μεταναστών από τις βόρειες ακτές της Αφρικής, κυρίως από τη Λιβύη και την Τυνησία, με προορισμό την Ιταλία.
Η απόφαση του δικαστηρίου και η επιστροφή από την Αλβανία
Το δικαστήριο της Ρώμης δεν επικύρωσε την κράτηση των δώδεκα προσφύγων που είχαν μεταφερθεί στα κλειστά κέντρα της Αλβανίας. Θα πρέπει να επιστρέψουν στην Ιταλία.
Οι μετανάστες, οι οποίοι προέρχονται από την Αίγυπτο και το Μπαγκλαντές, θα πρέπει να μεταφερθούν άμεσα στην Ιταλία σύμφωνα με τους δικαστές.
Αιτία της απόφασης της ιταλικής δικαιοσύνης, η απόφαση του Δικαστηρίου της ΕΕ που εκδόθηκε στις 4 Οκτωβρίου, βάσει της οποίας, για να θεωρηθεί μια χώρα προέλευσης των μεταναστών «ασφαλής», πρέπει να σέβεται όλες τις ατομικές ελευθερίες και το σύνολο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Αν αυτό δε συμβαίνει, η χώρα δε λογίζεται ασφαλής και σύμφωνα με τα όσα είχε ορίσει και η κυβέρνηση της Ρώμης, όσοι μετανάστες φτάνουν στην Ιταλία από μια τέτοια χώρα, δεν μπορούν να μεταφέρονται στα δυο κλειστά κέντρα της βόρειας Αλβανίας.
Στο μεταξύ, έγινε γνωστό ότι απορρίφθηκαν οι αιτήσεις των δώδεκα μεταναστών, για παροχή ασύλου από την Ιταλία.
«Σέβομαι τις αποφάσεις των δικαστών αλλά θα ήθελα να τυχαίνουν σεβασμού και εκείνες της κυβέρνησης», δηλώνει ο ΥΠΕΞ Ταγιάνι
Ο Ιταλός υπουργός Εξωτερικών Αντόνιο Ταγιάνι αναφέρθηκε στην απόφαση του δικαστηρίου της Ρώμης να μην επικυρώσει την κράτηση των 12 μεταναστών που βρίσκονται στο δύο ιταλικά κλειστά κέντρα της Βόρειας Αλβανίας.
«Συνηθίζω να σέβομαι τις αποφάσεις της δικαστικής εξουσίας, αλλά θα ήθελα να τυχαίνουν σεβασμού και οι αποφάσεις της εκτελεστικής και νομοθετικής εξουσίας. Η δημοκρατία βασίζεται στη διάκριση των εξουσιών. Η δικαστική εξουσία πρέπει να εφαρμόζει τους νόμους, όχι να τους χρησιμοποιεί για να εμποδίζει την κυβέρνηση να τους χρησιμοποιεί», δήλωσε ο αρχηγός της ιταλικής διπλωματίας.
Από την πλευρά της, η Ιταλίδα πρωθυπουργός Τζόρτζια Μελόνι αναφέρθηκε στην απόφαση του δικαστηρίου της Ρώμης, λέγοντας: «Θα βρω μια λύση και στο πρόβλημα αυτό. Συγκάλεσα ήδη υπουργικό συμβούλιο για τη Δευτέρα, για να εγκρίνουμε κανόνες που να μας επιτρέψουν να ξεπεράσουμε το εμπόδιο αυτό. Δεν νομίζω ότι είναι αρμοδιότητα της δικαιοσύνης να ορίζει ποιες είναι ή δεν είναι ασφαλείς χώρες. Είναι αρμοδιότητα της κυβέρνησης και κατά συνέπεια θεωρώ ότι η κυβέρνηση πρέπει να αποσαφηνίσει καλύτερα τι σημαίνει ασφαλής χώρα».
Ο Ιταλός υπουργός Εσωτερικών Ματέο Πιαντεντόζι, παράλληλα, πρόσθεσε ότι «η κυβέρνηση θα προσφύγει μέχρι και στο ανώτατο δικαστήριο της χώρας».
Από τη μεριά της, η ιταλική κεντροαριστερή αντιπολίτευση ανεβάζει τους τόνους και μέσω της γραμματέως του Δημοκρατικού Κόμματος, της Έλι Σλάιν, υπογραμμίζει: «η κυβέρνηση Μελόνι τώρα πρέπει να ζητήσει συγγνώμη από τους Ιταλούς και να ξεστήσει όλα όσα έφτιαξε στην Αλβανία, κάνοντας ένα βήμα πίσω. Οι νόμοι ισχύουν για όλους, πρώτα απ΄όλα για την κυβέρνηση».
Στόχος οι ΜΚΟ
Η Ρώμη χρηματοδοτεί και εκπαιδεύει το λιμενικό της Λιβύης και της Ιταλίας στο πλαίσιο αμφιλεγόμενης ευρωπαϊκής πρωτοβουλίας που συνίσταται στη σύλληψη και την απώθηση των μεταναστών που εντοπίζονται στη Μεσόγειο.
Οργανώσεις προάσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων καταγγέλλουν ότι στη Λιβύη, όπου μαίνεται εμφύλιος πόλεμος, οι μετανάστες υφίστανται βασανιστήρια και ότι τα δίκτυα των διακινητών πλουτίζουν μέσω ενός σκληρού και απάνθρωπου εμπορίου.
Η Μελόνι από την πλευρά της εκτιμά ότι οι ευρωπαϊκές επενδύσεις στην Αφρική θα μπορέσουν να περιορίσουν τις αναχωρήσεις μεταναστών.
Η Ρώμη έχει βάλει στο στόχαστρό της και τις μη κυβερνητικές οργανώσεις που διασώζουν μετανάστες στη Μεσόγειο, αν και παραδέχεται ότι μόνο μικρό μέρος των μεταναστών διασώζεται από τα πλοία τους.
Σύμφωνα με την Ιταλίδα πρωθυπουργό, οι ΜΚΟ ενθαρρύνουν με την παρουσία τους στη Μεσόγειο τις αναχωρήσεις μεταναστών, έναν ισχυρισμό τον οποίο οι ειδικοί θεωρούν αβάσιμο, ενώ τις κατηγορεί ότι χρηματοδοτούνται από τους διακινητές, κάτι που οι οργανώσεις διαψεύδουν κατηγορηματικά.
Η Ρώμη έχει υιοθετήσει νόμο που αναγκάζει τα πλοία των ΜΚΟ να επιστρέφουν έπειτα από κάθε διάσωση σε λιμάνι το οποίο επιλέγουν οι αρχές, το οποίο συνήθως είναι απομακρυσμένο, απαγορεύοντάς τους να προχωρήσουν σε άλλες διασώσεις επί ποινή αυστηρών προστίμων και κατάσχεσης των πλοίων.
Για τις ΜΚΟ ο νόμος αυτός αντιβαίνει στο δίκαιο της θάλασσας, βάσει του οποίου υποχρεούνται να βοηθήσουν όποιο πλοίο αντιμετωπίζει πρόβλημα.
Βίζα εργασίας
Από την άλλη η ιταλική κυβέρνηση αύξησε κατά πολύ τον αριθμό των θεωρήσεων εισόδου για εργασία για τους πολίτες των χωρών εκτός ΕΕ, κυρίως στους τομείς της γεωργίας και του τουρισμού, απλοποιώντας τη διαδικασία για την έκδοσή τους.
Την ώρα που το 2018 και 2019 έλαβαν βίζα για να εργαστούν στην Ιταλία λιγότεροι από 31.000 εποχικοί εργάτες κάθε χρονιά, η κυβέρνηση σχεδιάζει να προσφέρει περισσότερες από 450.000 σε διάστημα τριών ετών ως το 2025.
Οργανώσεις προάσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων καταγγέλλουν ακραίους νόμους της ιταλικής κυβέρνησης, που αντιβαίνουν στο διεθνές δίκαιο.
Εξάλλου ιταλικά κόμματα της αντιπολίτευσης καταγγέλλουν ότι πολλά από τα μέτρα της κυβέρνησης είναι κοστοβόρα και δεν αποδίδουν.
Από την πλευρά του ο επίτροπος ανθρωπίνων δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης εκτίμησε τον Δεκέμβριο ότι η Ιταλία «εξακολουθεί να επικεντρώνεται σε έκτακτες λύσεις», αντί να στηρίζει μακροπρόθεσμα ένα ενισχυμένο σύστημα υποδοχής και παροχής ασύλου.
Άλλες χώρες που αντιμετωπίζουν αντίστοιχα προβλήματα χαιρέτισαν την προσέγγιση της Μελόνι. Στη διάρκεια επίσκεψής του στην Ιταλία ο Βρετανός πρωθυπουργός Κιρ Στάρμερ έκανε λόγο για τις «αξιοσημείωτες προόδους» της Ιταλίας στο θέμα.
Ο νέος Γάλλος υπουργός Εσωτερικών Μπρινό Ραταγιό εξέφρασε τη λύπη του που η ευρωπαϊκή νομοθεσία καθιστά «σχεδόν αδύνατο» τον επαναπατρισμό των μεταναστών.
Στη διάρκεια της συνόδου κορυφής οι Ευρωπαίοι ηγέτες τάχθηκαν υπέρ της ανάληψης αποφασιστικής δράσης για «τη διευκόλυνση, την αύξηση και την επιτάχυνση των επιστροφών» παράτυπων μεταναστών που βρίσκονται στην ΕΕ, αν και παραμένουν οι διαφωνίες αναφορικά με την πρωτοβουλία της Ιταλίας για τη δημιουργία προαναχωρησιακών κέντρων σε τρίτες χώρες.
Η Μελόνι υπογραμμίζει τη μείωση του αριθμού των μεταναστών που έφτασαν στην Ιταλία φέτος, απόδειξη, σύμφωνα με την ίδια, της αποτελεσματικότητας της πολιτικής της, αν και η διαδρομή που επιλέγουν οι μετανάστες για να φτάσουν στην Ευρώπη εξαρτάται από πολλούς παράγοντες.
Από την αρχή του 2024, 54.129 μετανάστες έφτασαν στις ιταλικές ακτές, έναντι 140.481 στη διάρκεια της ίδιας περιόδου πέρυσι, σύμφωνα με το ιταλικό υπουργείο Εσωτερικών.
Η Frontex ανακοίνωσε την Τρίτη ότι οι παράτυπες διελεύσεις στην κεντρική Μεσόγειο μειώθηκαν κατά 64% από τον Ιανουάριο ως τον Σεπτέμβριο. Αντιθέτως, οι αφίξεις από την ανατολική οδό έχουν αυξηθεί κατά 192% από την αρχή του έτους.
