«Είναι προφανές./ Την τέχνη της απώλειας δεν είναι δύσκολο να μάθεις/ παρόλο που μοιάζει με (Γράψ’ το!) με καταστροφή» είναι οι τελευταίοι στίχοι του ποιήματος «Μία Τέχνη» (One Art) της Αμερικανίδας ποιήτριας Ελίζαμπεθ Μπίσοπ (1911-1979). H ποιήτρια καταλήγει στους παραπάνω στίχους έχοντας αναφέρει στιγμές απώλειας: από τις λιγότερο έως τις πολύ σημαντικές στη ζωή, από την απώλεια ενός ζευγαριού κλειδιών έως την απώλεια προσώπων αγαπημένων και σημαντικών στη ζωή μας – απώλεια μεταφορική μα και κυριολεκτική. Με τη συνειδητοποίηση ότι η απώλεια μοιάζει με καταστροφή και υπάρχει μία τρόπον τινά τέχνη για τη διαχείριση της απώλειας, παρόμοια της διαχείρισης του πένθους.
Παρομοιάζουμε την απώλεια με την πτώση, πτώση που εγγράφεται στο σώμα που γέρνει ελαφρώς στον ίδιο του τον εαυτό σαν μια προσπάθεια επούλωσης και φροντίδας για την απώλεια· πτώση που εγγράφεται στον ψυχισμό και προδίδεται στη χροιά της φωνής. Πτώση που δεν ηδύνατο να μην υπάρξει στον βίο, και κάθε φορά μας υπενθυμίζει την τρωτότητα και τον περιορισμό της ανθρώπινης ύπαρξης.
Στο άκουσμα της λέξης πτώση η σκέψη μας ανατρέχει στην πτώση του Ίκαρου που συνέθεσε ο Μπρύγκελ, με δύο μονάχα πόδια στην επιφάνεια της θάλασσας να προδίδουν την παρουσία του Ίκαρου ενώ στην υπόλοιπη σύνθεση η ζωή συνεχίζεται. Όπως και επιτάσσει η φύση να γίνεται παρόλο που μία εξ ίσου σημαντική στιγμή στον άνθρωπο είναι η ίδια η απώλεια της ζωής του.
Πήτερ Μπρύγκελ (1525/30-1569), «Τοπίο με την πτώση του Ίκαρου». Πηγή φωτ.: Facebook
«Πτώση» τιτλοφορείται και η υπαίθρια ηχητική εγκατάσταση των Coti K. και Δημήτρη Γεωργακόπουλου που παρουσιάζεται στο κάστρο Ακροκορίνθου, στην Κορινθία. Αντλώντας έμπνευση από τον Ίκαρο, το έργο «έχει ως αφετηρία δύο στοιχεία του μύθου, την αλαζονεία και την πτώση.
Η πτώση στην οποία αναφέρεται το έργο έχει να κάνει με το συνεπακόλουθο της αλαζονείας του ανθρώπου, που είναι αρχικά η συνειδητοποίηση ότι δεν μπορεί να υπάρξει έξω και πάνω από τη φύση, καθώς και ότι η δύναμή της είναι ικανή να εξαφανίσει κάθε νοητική κατασκευή του που δεν της ανήκει. Την πτώση ακολουθεί η συμφιλίωση, όπου ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται τη σχέση του με τη φύση ως αναπόσπαστο κομμάτι της» όπως αναφέρεται για την υπαίθρια ηχητική εγκατάσταση.
Ο αντίκτυπος εκάστοτε πτώσης αποδίδεται στην εν λόγω εγκατάσταση μέσω του αέρα. Πρόκειται για ξύλινη κατασκευή με μεταλλικό σκελετό, αποτελούμενη από δύο συγκλίνουσες ορθογώνιες επιφάνειες. Ο αέρας που εισέρχεται στο στενό πέρασμα ανάμεσά τους συμπιέζεται και εξέρχεται με δύναμη περνώντας μέσα από μία σειρά από χορδές.
Ο απαλός ήχος που προκύπτει έχει χαρακτήρα απόκοσμο, το δε γλυπτό λειτουργεί ως αιολική άρπα, και τοποθετημένο στην είσοδο του κάστρου Ακροκορίνθου, συνομιλεί με τα ερείπια της ακρόπολης ως θραύσμα ενός εκλιπόντος πολιτισμού που εν τάχει ανήλθε μα ηττήθηκε και επέστρεψε στη Γη.
Εκλίποντος μιας και η τοποθέτησή του παραπέμπει στην πτώση του από ψηλά ώσπου να καρφωθεί στο έδαφος. Τα δε υλικά της κατασκευής – επαναχρησιμοποιημένα ξύλα οικοδομής – θέτουν αφενός το ζήτημα δημιουργίας έργων χωρίς περιβαλλοντική επιβάρυνση. Αφετέρου μας παραπέμπουν στην πρώτη τους «κατοικία», προτού από ξύλα οικοδομής γίνουν μέρος της εγκατάστασης. Όταν ήταν μέρος ενός ή περισσότερων δέντρων· το δέντρο βιώνει κι αυτό την πτώση σαν κόβεται, ο ήχος της πτώσης του είναι πνιγηρός σαν απότομος σπαραγμός.
Έχει αντίκτυπο η πτώση όποιος και εάν είναι ο ήχος, ακόμη και εάν αυτός είναι υπόκοφος. Συνώνυμο της πτώσης θα μπορούσε να είναι η απώλεια: απώλεια στιγμών που προϋπήρξαν της πτώσης, απώλεια της ολότητας, του πρότερου.
Κάστρο Ακροκορίνθου, Κορινθία. Πηγή φωτ.: Όλη η Ελλάδα ένας Πολιτισμός
*Η παρουσίαση της ηχητικής εγκατάστασης «Πτώση» στο κάστρο Ακροκορίνθου, έως τις 29 Αυγούστου, εντάσσεται στο πλαίσιο του προγράμματος 2023 του θεσμού «Όλη η Ελλάδα ένας πολιτισμός» του Υπουργείου Πολιτισμού. Η εγκάτασταση είναι προσβάσιμη καθ΄ όλη τη διάρκεια της ημέρας, με ελεύθερη είσοδο.
Διαβάστε ακόμη:
Ο Μαντζαβίνος στην Τήνο με τα φτερά του Ίκαρου
Κλιματική αλλαγή και πολιτιστικό απόθεμα στο παρόν και το μέλλον
