Με το δίπτυχο όπερας «Ιφιγένεια εν Αυλίδι» και «Ιφιγένεια εν Ταύροις» του Κρίστοφ Βίλλιμπαλντ Γκλουκ ανοίγει η Εθνική Λυρική Σκηνή την εφετινή σεζόν. Το εν λόγω δίπτυχο όπερας, το οποίο επαναπροσδιορίζει τα όρια του λυρικού θεάτρου, είναι μια μεγάλη διεθνής συμπαραγωγή με το Φεστιβάλ του Αιξ αν Προβάνς και την Εθνική Όπερα του Παρισιού, που ανεβαίνει σε σκηνοθεσία και σκηνικά του Ρώσου Ντμίτρι Τσερνιακόφ, από τις 10 Οκτωβρίου και για επτά παραστάσεις στην Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος
Η ενιαία παρουσίαση των δύο σπουδαίων λυρικών έργων του Κρίστοφ Βίλλιμπαλντ Γκλουκ επιχειρεί να φωτίσει τον πυρήνα της κατάρας των Ατρειδών που αναπαράγει έναν κύκλο ατελείωτης βίας. Πώς το θύμα της Αυλίδας γίνεται ο δήμιος της Ταυρίδας; Αυτό είναι το ερώτημα που θέτει ο Ντμίτρι Τσερνιακόφ, αναζητώντας τις απαντήσεις στην οικογενειακή εστία που στοιχειώνεται από τους νεκρούς της, μέσα από μια αδυσώπητα εξελισσόμενη διαδικασία απανθρωποποίησης, με σύγχρονες απηχήσεις. Για να εικονογραφήσει την τραγική μοίρα του μύθου των Ατρειδών που έχει καταστήσει την οικεία βία ένα παγκόσμιο βίωμα, ο Τσερνιακόφ επιλέγει ως σκηνική εγκατάσταση ένα άχρονο σπίτι – ένα κουφάρι που άλλοτε μοιάζει αδιαφανές και άλλοτε απολύτως διάφανο.
Η παράσταση, «που ακολουθεί τα ίχνη του αίματος, μέσα από το αποτύπωμα του πολέμου, τον φόρο σε νεκρούς, το βαθύ τραύμα, τον ακρωτηριασμό της σάρκας και το ξέσκισμα της ψυχής» (Le Monde), έκανε την πρεμιέρα της τον περασμένο Ιούλιο στο Φεστιβάλ του Αιξ αν Προβάνς στη νότια Γαλλία, ενθουσιάζοντας το κοινό, που την επιβράβευσε με ένα παρατεταμένο standing ovation. Σύμφωνα με την κριτική των New York Times, «η βαθιά μελαγχολική παραγωγή του Τσερνιακόφ αναδεικνύει τη νηφαλιότητα της μουσικής του Γκλουκ […] προάγοντας έναν ζοφερό αναστοχασμό πάνω στο μούδιασμα που προκαλεί η ατέρμονη σύγκρουση». Ενδεικτική της επιτυχίας και του διεθνούς αντικτύπου τους είναι η υποψηφιότητα των Ιφιγενειών του Τσερνιακόφ στην κατηγορία «Καλύτερη νέα παραγωγή όπερας» στα International Opera Awards 2024, η απονομή των οποίων θα γίνει στις 2 Οκτωβρίου στο Μόναχο.
Ιφιγένεια εν Ταύροις- Κορίν Γουίντερς ©Monika Rittershaus. Πηγή φωτ.: ΕΛΣ
Για την ιστορία, η «Ιφιγένεια εν Αυλίδι» και η «Ιφιγένεια εν Ταύροις» –δύο από τις κορυφαίες όπερες του κλασικισμού– γράφτηκαν κατά το τελευταίο τέταρτο του 18ου αιώνα και ανέδειξαν τον Γκλουκ ως «μεταρρυθμιστή» της όπερας. Τα έργα απομακρύνονται από τον κόσμο της σοβαρής όπερας (οpera seria) του μπαρόκ, στον οποίο κυριαρχούσαν οι εκτενείς αυτόνομες άριες και η διανθισμένη μουσική, που αποτελούσε αφορμή για την προβολή των ικανοτήτων διάσημων ερμηνευτών. Ο Γκλουκ εισήγαγε ένα νέο, δραματικό ύφος στο οποίο το κείμενο και η εκφορά του αποκτούν κυρίαρχη σημασία. Τα έργα του αποτελούνται από μεγαλύτερες μουσικές ενότητες, καθώς η μουσική περνά χωρίς διακοπή από το ένα μουσικό μέρος στο επόμενο. Αναβαθμισμένος είναι ο ρόλος της ορχήστρας, η οποία δεν αρκείται στη συνοδεία των φωνών, αλλά φωτίζει το περιεχόμενο του λόγου, υπογραμμίζοντας τα συναισθήματα των βασικών χαρακτήρων.
Σημειωτέον ότι τα δύο έργα δεν βασίζονται απευθείας στον Ευριπίδη, αλλά στηρίζονται σε γαλλικά κείμενα του 18ου αιώνα: η Ιφιγένεια εν Αυλίδι σε έργο του Ρακίνα και η Ιφιγένεια εν Ταύροις σε τραγωδία του Κλωντ Γκυμόν ντε λα Τους. Ο Γκλουκ συνέθεσε την Ιφιγένεια εν Αυλίδι χωρίς να έχει λάβει παραγγελία, κατάφερε όμως να την παρουσιάσει στο Παρίσι, όπου το 1774 σημείωσε τεράστια επιτυχία. Ακολούθησαν αρκετές ακόμα όπερες για τη γαλλική πρωτεύουσα πριν ο συνθέτης καταπιαστεί με την Ιφιγένεια εν Ταύροις, την οποία πρωτοπαρουσίασε το 1779 και σημείωσε μεγάλη επιτυχία, ίσως τη μεγαλύτερη που έζησε ο Γκλουκ. Ο κόσμος μιλούσε για ένα «νέο είδος» (genre neuf) που είχε γεννηθεί.
Από την Εθνική Λυρική Σκηνή η Ιφιγένεια εν Αυλίδι παρουσιάζεται για πρώτη φορά, ενώ η Ιφιγένεια εν Ταύροις παραστάθηκε για πρώτη φορά στις 2 Οκτωβρίου 1946 στο Ωδείο Ηρώδου Αττικού, σε μουσική διεύθυνση Αντίοχου Ευαγγελάτου και σκηνοθεσία Κίμωνα Τριανταφύλλου. Γιατί, όμως, τώρα η παρουσίαση των Ιφιγενειών; «Γιατί ο πόλεμος είναι ξανά δίπλα μας. Γιατί έχουμε ανάγκη τα μεγάλα κείμενα για να αποστασιοποιηθούμε από το τρομακτικό παρόν και να αναστοχαστούμε το δυσοίωνο μέλλον μας. Γιατί η τραγική μοίρα του οίκου των Ατρειδών –πριν και μετά το δραματικό ξέσπασμα του Τρωικού πολέμου– είναι ένα διαχρονικό και πανανθρώπινο μάθημα για τον άνθρωπο», όπως σημειώνει ο Καλλιτεχνικός Διευθυντής της ΕΛΣ, Γιώργος Κουμεντάκης.
Τη δραματουργία υπογράφει η Τατιάνα Βερεσάγκινα, τα κοστούμια η Γελένα Ζάιτσεβα και τους φωτισμούς ο Γκλεμπ Φιλστίνσκι. Την Ορχήστρα της Εθνικής Λυρικής Σκηνής διευθύνει ο καταξιωμένος Γερμανός αρχιμουσικός και ακαδημαϊκός Μίχαελ Χόφστεττερ στην πρώτη του συνεργασία με την ΕΛΣ. Στον ρόλο του Αγαμέμνονα ο διεθνώς αναγνωρισμένος Έλληνας βαρύτονος Τάσης Χριστογιαννόπουλο, την Κλυταιμνήστρα ερμηνεύει η Γαλλίδα υψίφωνος Βερονίκ Ζανς, την Ιφιγένεια η Αμερικανίδα υψίφωνος Κορίν Γουίντερς, τον Ορέστη ο διακεκριμένος βαρύτονος Διονύσης Σούρμπης, τον Θόα ο Γάλλος βαρύτονος Αλεξάντρ Ντυαμέλ, τον Πυλάδη ο Γάλλος τενόρος Στανισλάς ντε Μπαρμπεράκ, τον Αχιλλέα ο Άγγλος τενόρος Άντονυ Γκρέγκορι.
Το καστ συμπληρώνουν καταξιωμένοι και ανερχόμενοι τραγουδιστές της όπερας, οι Νικόλας Ντούρος, Πέτρος Μαγουλάς, Μαρία Μητσοπούλου, Γιώργος Παπαδημητρίου, Σούλα Παρασίδη. Τη Χορωδία της ΕΛΣ διευθύνει ο Αγαθάγγελος Γεωργακάτος.
Διάρκεια Ιφιγένειας εν Αυλίδι: περίπου 1 ώρα και 50 λεπτά
Διάλειμμα: 55 λεπτά
Διάρκεια Ιφιγένειας εν Ταύροις: περίπου 1 ώρα και 50 λεπτά
Η παραγωγή υλοποιείται με τη στήριξη της δωρεάς του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ) για την ενίσχυση της καλλιτεχνικής εξωστρέφειας της Εθνικής Λυρικής Σκηνής.
Εθνική Λυρική Σκηνή - Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (Λεωφ. Συγγρού 364). Στις 10, 13, 16, 19, 22, 27 & 30 Οκτωβρίου 2024, ώρα έναρξης: 18:00. Οι τιμές των εισιτηρίων κυμαίνονται μεταξύ 15 και 120 ευρώ. Προπώληση: Ταμεία ΕΛΣ (καθημερινά 09:00-21:00 | 2130885700) & www.ticketservices.gr
Κεντρική φωτ.: Ιφιγένεια εν Αυλίδι - Κορίν Γουίντερς ©Monika Rittershaus. Πηγή φωτ.: ΕΛΣ
